Τελικά πανηγυρίζουμε φεύγοντας από την COP στη Γλασκώβη;

Κωνσταντίνος Μαχαίρας
Εθνικός Συντονιστής στην Ελλάδα του Ευρωπαϊκού Συμφώνου για το Κλίμα, εκπρόσωπος της Οργάνωσης Γη και μέλος του ΔΣ της ActionAid Ελλάς

Οδεύοντας προς τη Γλασκώβη και την COP26, την 26η δηλαδή Σύνοδο Κορυφής των Ηνωμένων Εθνών για το Κλίμα και την 5η μετά την ιστορική πλέον Συμφωνία του Παρισιού (την COP21 το 2015), η ανησυχία ακόμα και η απογοήτευση επικρατούσε.

Για την ιστορία, ενώ η COP21 στο Παρίσι έληξε πανηγυρικά με συμφωνία 196 κρατών για τον περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας της Γης «λιγότερο από 2 βαθμούς και ιδανικά όχι περισσότερο από 1,5 βαθμούς Κελσίου» σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα, τα βήματα που έγιναν μέχρι την Γλασκώβη -έξι χρόνια αργότερα- ήταν σαφέστατα ανεπαρκή.

Συγκεκριμένα, ακόμα και αν συνυπολογίσουμε τις πιο τολμηρές υπάρχουσες δεσμεύσεις, όχι απλώς δεν επιτυγχάνουν τον στόχο, αντιθέτως, βάσει των επιστημονικών εκτιμήσεων, οδηγούν σε αύξηση κατά 2.7 με 3 βαθμούς κελσίου. Με ανυπολόγιστες συνέπειες, προφανώς, για τα οικοσυστήματα και καταστροφικές επιπτώσεις σε βαθμό "Αποκάλυψης”,  για τον άνθρωπο.

Επιπλέον, άμεσα συνδεδεμένο γεγονός με το έργο μας στην ActionAid για την ενδυνάμωση των ευάλωτων πληθυσμών είναι ότι τα 100 δις τον χρόνο που είχε συμφωνηθεί το 2009 να δίνονται έως το 2020, μέσω του Ταμείου Προσαρμογής (Adaptation Fund), από τις πλουσιότερες και πιο ρυπογόνες χώρες προς τις πιο αδύναμες, ακόμα δεν έχουν καταβληθεί.

Φτάνοντας στη Γλασκώβη με τα παραπάνω δυσοίωνα δεδομένα να είναι ευρέως γνωστά, η αποστροφή των ενεργών πολιτών ήταν προφανής. Δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές από όλο τον κόσμο βγήκαν στους δρόμους, όχι μόνο της Σκωτίας, απαιτώντας «κλιματική δικαιοσύνη» και επείγουσα λήψη μέτρων υπέρ των κοινοτήτων, ιδιαίτερα στις χώρες του Νότου, που πλήττονται από την απορρύθμιση του κλίματος και τα ακραία καιρικά φαινόμενα. 

Ίσως:

  • αυτή η μαζική δημόσια αντίδραση
  • το γεγονός πως για 1η φορά στα χρονικά των Συνόδων για το Κλίμα η φετινή COP παρέμεινε καθημερινά πρώτη είδηση παγκοσμίως
  • η ελεύθερη πρόσβαση στα επιστημονικά στοιχεία που είναι πλέον αδιαμφισβήτητα
  • αλλά, ακόμα σημαντικότερα, η βιωματική σχετικά πρόσφατη διαπίστωση όλων μας πως η κλιματική κρίση αποτελεί τη μεγαλύτερη απειλή για την ανθρωπότητα και μας αφορά όλους,

ώθησε τους διπλωμάτες και τους εκπροσώπους περισσοτέρων από 200 χωρών, να μην φύγουν από τη Γλασκώβη αν δεν έχει γίνει έστω κάποια πρόοδος.  

Ορισμένα από τα θετικα αποτελέσματα της COP26, γιατί εδώ που τα λέμε είναι σημαντικό να αναδεικνύουμε τα καλώς γενόμενα, παρότι οφείλουμε συνεχώς να διεκδικούμε και να απαιτούμε για περισσότερα, συνοψίζονται στα εξής:

  1. Για πρώτη φορά, το κοινό ανακοινωθέν της COP κάνει αναφορά στα ορυκτά καύσιμα, τα οποία συμφωνήθηκε να μειωθούν σταδιακά, παρότι σχεδόν μέχρι την τελευταία στιγμή ελπίζαμε να “κλειδώσει” η ισχυρότερη εκδοχή της σταδιακής κατάργησης.
  2. Η συμφωνία 100 κρατών για τον περιορισμό των εκπομπών του μεθανίου κατά 30% έως το 2030 σε σχέση με τα επίπεδα του 2020.
  3. Η συμφωνία περισσότερων από 120 χωρών για τον περιορισμό της αποψίλωσης των δασών και της υποβάθμισης της γης έως το 2030.
  4. Η “έκπληξη” συμφωνία ΗΠΑ-Κίνας (των δύο πιο ρυπογόνων κοινωνιών) για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου μέσα στην τρέχουσα δεκαετία.
  5. Επίσης, 20 χώρες, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, δεσμεύτηκαν για την παύση της χρηματοδότησης νέων έργων άνθρακα έως το τέλος του 2022.

Και σχετικά με την Κλιματική Δικαιοσύνη;

Οι πιο αδύναμες χώρες ορθώς δεν αισθάνονται δικαιωμένες, αφού διεκδίκησαν μεγαλύτερη χρηματική ενίσχυση μέσω του Ταμείου Προσαρμογής για να ανταπεξέλθουν στη μετάβαση, όμως τέτοια συμφωνία δεν επιτεύχθηκε. Διευκρινίστηκε, όμως, πως μέχρι το 2025 θα λάβουν το ποσό των 100 δις ετησίως, ώστε τουλάχιστον να υλοποιηθεί η συμφωνία του 2009.

Αντιθέτως, θετικές μπορεί να θεωρηθούν -αν κι ακόμα κατ’εμέ ασαφείς- οι εξελίξεις αναφορικά με τις αποζημιώσεις για απώλειες και ζημιές (loss and damage) εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής.

Έπειτα από δύο εβδομάδες διαπραγματεύσεων και δύο χρόνια προετοιμασίας, καθώς η περσινή COP είχε αναβληθεί λόγω πανδημίας, τελικά πανηγυρίζουμε φεύγοντας από τη Γλασκώβη; Με διακατέχει, σε προσωπικό επίπεδο, η αντίστοιχη αίσθηση ευφορίας όπως τον Δεκέμβριο του 2015, όταν επέστρεφα από το Παρίσι και την πρώτη μου συμμετοχη σε COP;

Ε, όχι! Γιατί όπως συνονοψίζει η Teresa Anderson, Climate Policy Coordinator στην ActionAid International, στην επικριτική της αναφορά μετά τη Γλασκώβη «ένα κείμενο που δημιουργεί την ψευδαίσθηση της ανάληψης δράσης, ενδεχομένως είναι ακόμα πιο επικίνδυνο από το να μην υπήρχε καν κείμενο».

Παραμένω αισιόδοξος; Ναι. 

Όχι απλώς γιατί οφείλω, αφού αν έμαθα κάτι μέσα στα χρόνια της ενασχόλησής μου με το έργο της ActionAid είναι πως η συλλογική προσπάθεια διασφάλισης του Ανθρώπινου Δικαιώματος για την πρόσβαση όλων των ανθρώπων σε ένα υγιές περιβάλλον, είναι διαχρονική επιδίωξη χωρίς παύση. Αλλά και γιατί ακόμα, η επίσημη ανακοίνωση της Συνόδου αναφέρει: «ο 1,5 βαθμός κελσίου παραμένει στο οπτικό πεδίο». Για να επισημάνει στην αμέσως επόμενη φράση, πως «ο στόχος θα επιτευχθεί με συντονισμένες και άμεσες παγκόσμιες προσπάθειες».

Και τι λένε οι επιστήμονες; Μετά τη Γλασκώβη μας τοποθετούν μεταξύ 2,4 και 1.8 βαθμούς κελσίου. Επιστήμονας δεν είμαι, αλλά τολμώ να πω ότι η de facto πλέον αναγνώριση της πτυχής της κλιματικής δικαιοσύνης, μέσω της αμείωτης πίεσης των ενεργών πολιτών, ως αναπόσπαστο μέρος της επιδίωξης του 1,5 βαθμού, είναι η πρόοδος που διαπίστωσα μεταξύ Παρισιού το 2015 και Γλασκώβης το 2021.

Photo Credits: © Daniel Jules/ActionAid