Στις 15 Μαρτίου συμπληρώθηκαν ήδη 12 χρόνια πολέμου στη Συρία. Και αυτό το «ήδη», που μοιάζει να είναι τοποθετημένο με ελαφρότητα στη φράση, κουβαλάει επάνω του μεγάλος βάρος. Πόσα χρόνια χρειάζονται για να μπει μια ανθρωπιστική κρίση «στο αρχείο» σαν άλυτη υπόθεση; Πόσα χρόνια διατηρείται η φλόγα της ελπίδας για ένα καλύτερο αύριο, μέχρι να σβήσει οριστικά, σβήνοντας και τη ζωή από το βλέμμα των ανθρώπων που υποφέρουν; Σε όλες τις κρίσεις, σε όλα τα προβλήματα, ατομικά ή κοινωνικά, μία αγωνία βασανίζει τα άτομα που εμπλέκονται, αφού νιώσουν ότι εδραιώνεται η κατάσταση που βιώνουν: να μην τους ξεχάσουν. Γιατί αυτή είναι και η τελευταία αχτίδα ελπίδας που τους απομένει.
Ο πόλεμος στη Συρία κατέλαβε σίγουρα μεγάλο κομμάτι της επικαιρότητας για μεγάλο διάστημα. Οι εικόνες του πολέμου, η τεράστια ανθρωπιστική κρίση του προσφυγικού, η εμπλοκή της Δύσης, οι παράπλευρες εξελίξεις σε διάφορα επίπεδα (πολιτικό, γεωγραφικό, οικονομικό, κοινωνικό) κράτησαν τα φώτα της δημοσιότητας επάνω του για καιρό, επαναφέροντάς τον στο προσκήνιο με διάφορες εξελίξεις κατά καιρούς, όπως ο πρόσφατος καταστροφικός σεισμός. Παρόλα αυτά, η επικαιρότητα είναι απαιτητική για το νέο, το συνταρακτικό, και οι προβολείς, αργά ή γρήγορα, με λυμένα τα ζητήματα ή μη, θα στραφούν αναπόφευκτα προς άλλη κατεύθυνση. Ακόμα, όμως, και αν σβήσουμε τα φώτα σε ένα σκηνικό, εκείνο συνεχίζει να υφίσταται…
Μέσα στα 12 χρόνια του πολέμου, η Συρία έχει κατέβει 42 θέσεις στον Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης. Καταγράφει τον μεγαλύτερο αριθμό εσωτερικά εκτοπισμένων ανθρώπων στον κόσμο, με 6,8 εκατ. κατοίκους να έχουν εγκαταλείψει τον τόπο τους. Κάτω από το όριο της φτώχειας ζουν 9 στους 10 κατοίκους, ενώ στα βορειοδυτικά, όπου το 63% ζει όλα αυτά τα χρόνια σε καταυλισμούς, το 97% των κατοίκων ζει με λιγότερα από δύο δολάρια την ημέρα. Σύμφωνα με τα στοιχεία που προκύπτουν από την έκθεση της Υπηρεσίας Συντονισμού Ανθρωπιστικών Υποθέσεων του ΟΗΕ (OCHA), μέσα στο 2023 στη Συρία, 15,3 εκατ. άνθρωποι θα χρειαστούν ανθρωπιστική βοήθεια - εκτίμηση που έγινε πριν από τον σεισμό της 6ης Φεβρουαρίου. Η φτώχεια και ο εκτοπισμός δημιουργούν με τη σειρά τους συνθήκες που αυξάνουν ραγδαία τη βία κατά των γυναικών και τους γάμους των κοριτσιών.
«Όπως συχνά βλέπουμε σε ανθρωπιστικές κρίσεις, η βία κατά των γυναικών και των κοριτσιών επιδεινώνεται, καθώς εντείνεται η κρίση. Η έμφυλη βία είναι κάτι που, δυστυχώς, έχουν υποστεί πάρα πολλές γυναίκες και κορίτσια τα τελευταία 12 χρόνια και το επόμενο διάστημα μόνο χειρότερη θα γίνεται», δηλώνει με ανησυχία η Racha Nasredinne, διευθύντρια της ActionAid στις χώρες του Αραβικού Κόσμου. Είναι χαρακτηριστικό ότι σύμφωνα με την έκθεση του OCHA, στο διάστημα 2021-2022 οι αυτοκτονίες έχουν τριπλασιαστεί, με τα κορίτσια κάτω των 18 ετών να αποτελούν το 40% των καταγεγραμμένων περιστατικών.
Τι είναι αυτό που μπορεί να κάνει τους ανθρώπους, και μάλιστα τα νέα κορίτσια, να τερματίζουν τη ζωή τους, αν όχι πρώτα από όλα η αποστέρηση του ονείρου; Αν σκεφτούμε μάλιστα ότι τα παιδιά αυτά έχουν ζήσει τα περισσότερα χρόνια της ζωής τους μέσα σε πόλεμο και πιθανόν να μην γνωρίζουν καν πώς μπορεί να είναι η ζωή αλλιώς, ώστε να την ονειρευτούν.
Οι αριθμοί μπορεί να πιστοποιούν τη βαρύτητα της κατάστασης, δεν μπορούν, όμως, να μετρήσουν τις ελπίδες που χάνονται. Την ώρα που ζεις την κρίση στην κορύφωσή της, τη στιγμή που σπεύδεις να φύγεις από τον τόπο σου για να σωθείς, μέσα σε όλη τη συμφορά, έχεις μέσα σου την ελπίδα της επιβίωσης που σε κάνει να κινείσαι. Έχεις τον κόσμο να σε κοιτάζει με συμπόνοια κι αυτό ισοδυναμεί για εσένα με υπόσχεση. Όταν σταματάς να τρέχεις και η ανάσα σου ξαναβρίσκει τους κανονικούς ρυθμούς της, ξεκινά η αντίστροφη μέτρηση της προσδοκίας. Και μετά η ακύρωση. Και η παγίωση.
Κάπως έτσι παγιώνεται και στη συνείδηση της κοινής γνώμης η κατάστασή σου, σε τέτοιο βαθμό, ώστε να μοιάζει πια κανονικότητα. Στη Συρία; Α, εκεί έχουν χρόνια πόλεμο! Στην Υεμένη; Στο Αφγανιστάν; Στο Σουδάν; Και κάπως έτσι μπαίνει και η δική σου υπόθεση στο «αρχείο».
12 χρόνια μετά, και οι κάτοικοι σε όλες τις περιοχές της Συρίας βιώνουν ανθρωπιστικό στρες. Την ώρα που ο υπόλοιπος κόσμος μοιάζει να χάνει το ανθρώπινο ενδιαφέρον. 12 χρόνια ήδη, 12 χρόνια κιόλας, 12 χρόνια και ακόμα, όσες λέξεις και να ψάξω καμία δεν μου φαίνεται πιο βαριά από το τίποτα: 12 χρόνια πόλεμος!