Η 26χρονη Nurjan από το Μπανγκλαντές δεν είναι παντρεμένη. Τι το παράξενο; Κι όμως, το γεγονός ότι δεν «ανήκει» σε άνδρα, ότι «δεν έχει φύλακα» όπως λέει η ίδια, της κόστισε ακριβά. Δουλεύει σε ένα από τα εκατοντάδες εργοστάσια ρούχων που βρίσκονται στην Ντάκα, εδώ και σχεδόν 10 χρόνια και ράβει τα ρούχα των πολύ γνωστών εταιρειών fast fashion που φοράμε στην Ελλάδα.
Ο προϊστάμενός της έβαζε χέρι. «Νόμιζε πως μπορούσε, γιατί δεν είμαι παντρεμένη», εξηγεί. Δουλεύει κατά μέσω όρο 60 ώρες την εβδομάδα για να τα βγάλει πέρα. Έπρεπε, δηλαδή, να υπομένει αυτή την απαράδεκτη και υποτιμητική συμπεριφορά για ατελείωτες ώρες.
Κάθε μέρα ξυπνάει στις 5.00 π.μ. για να μαγειρέψει για την ίδια και τους αδερφούς της. Πιάνει δουλειά τις 7.00 π.μ. και επιστρέφει στο σπίτι της 9.00 με 10.00 μ.μ. με τα ψώνια στα χέρια για το γεύμα της επόμενης ημέρας. «Αυτή είναι η ζωή μου. Δεν έχω χρόνο για μένα ή για διασκέδαση. Το Σαββατοκύριακο, έχω να κάνω τις δουλειές του σπιτιού, όπως το πλύσιμο και το καθάρισμα», προσθέτει.
Η δουλειά στο εργοστάσιο είναι σκληρή για όλους, όμως η απαράδεκτη και εξαιρετικά διαδεδομένη συμπεριφορά των προϊστάμενων, που είναι άνδρες, την κάνει αφόρητη για τις εργάτριες, που αποτελούν την πλειοψηφία του εργατικού δυναμικού. Στη βιομηχανία έτοιμων ρούχων στο Μπανγκλαντές, 8 στις 10 γυναίκες λένε ότι έχουν υποστεί ή έχουν δει να συμβαίνει σεξουαλική παρενόχληση και κακοποίηση, σε μια χώρα που σε πολλά εργοστάσια δεν υπάρχουν ξεχωριστές τουαλέτες για άνδρες και γυναίκες.
«Η λεκτική κακοποίηση είναι εξαιρετικά συνηθισμένη. Αν κάνουμε λάθος, αυτός θα μας πει πόρνες και το εργοστάσιο μπορντέλο. Είμαστε εργάτριες και βγάζουμε χρήματα δουλεύοντας σκληρά. Δεν πρέπει να μας συμπεριφέρονται έτσι», λέει η Nurjan.
«Πολλές φορές οι γυναίκες αναγκάζονται να σχετιστούν με τους προϊστάμενους, διότι υπάρχει τεράστια ανισότητα εξουσίας. Είναι πολύ συνηθισμένο για εκείνους να εκμεταλλεύονται τη θέση τους να κάνουν ανήθικες προτάσεις. Αν οι γυναίκες συμφωνήσουν, τότε τους κάνουν χάρες.» Η ζωή της Nurjan και πολλών άλλων γυναικών άλλαξε όταν άρχισε να πηγαίνει σε ένα από τα καφενεία των εργατών που στηρίζει η ActionAid. Όπως λέει βρήκε την ψυχική δύναμη να αντισταθεί και έμαθε πολλά για τα δικαιώματά της ως γυναίκα και εργάτρια. «Μπορεί να μην έχω πτυχία», λέει, «αλλά τώρα πια είμαι αυτοδίδακτη.» Τα καφενεία αυτά δημιουργήθηκαν σε γειτονιές με εργοστάσια ως χώροι όπου οι εργάτριες θα μπορούν να μιλήσουν για τις συνθήκες εργασίας που βιώνουν. Στην αρχή, πριν αλλάξει ο νόμος της χώρας, ο συνδικαλισμός ήταν ανύπαρκτος κι έτσι τα καφενεία αυτά προσέφεραν ευκαιρίες για εκπαίδευση για εργασιακά δικαιώματα και για ανθρώπινα δικαιώματα και αλληλοστήριξη. Σήμερα, 25 τέτοια καφενεία λειτουργούν στην Ντάκα και την Τσιταγκόνγκ, με την υποστήριξη της ActionAid.
Στο καφενείο της περιοχής της, η Nurjan ένιωσε ασφάλεια κι άρχισε να μιλάει για την εμπειρίες της σε άλλες εργάτριες. Το ίδιο έκαναν κι εκείνες. Βέβαια, παρά τις καταγγελίες της στους διευθυντές του εργοστασίου, οι άνδρες δεν έχασαν τη δουλειά τους. Όμως, η Nurjan είναι περήφανη για τη δουλειά της. «Πιστεύω ότι το να ράβεις είναι τέχνη. Χάρη στην ύπαρξη αυτής της βιομηχανίας, γυναίκες σαν εμένα μπορούμε να επιβιώνουμε χωρίς χρήματα από την οικογένειά μας. Αμφιβάλω ότι θα μπορούσα να βρω αλλού δουλειά με το επίπεδο της εκπαίδευσής μου. Ο τομέας από μόνος του δεν είναι κακός, κακοί είναι οι άνθρωποι που κάνουν τους άλλους να υποφέρουν και κυρίως τις γυναίκες.»