H παραπληροφόρηση στις μέρες του Covid-19

Σίσσυ Γκουρνέλου
Υπεύθυνη Τύπου και Επικοινωνίας Τοπικών Προγραμμάτων της ActionAid

Αν αυτό το κείμενο δεν είχε τον παραπάνω τίτλο, θα είχε το «τι να μην κάνεις όσο θα μείνεις σπίτι» - ελπίζοντας πραγματικά να ακολουθείς τις οδηγίες των ειδικών και να είσαι σπίτι! Σε αυτή τη χρονική στιγμή λοιπόν της πανδημίας κορονοϊού αλλά και σε όλες εκείνες των έκτακτων καταστάσεων, των μεγάλων γεγονότων (τοπικών, εθνικών, παγκόσμιων), η τάση για συνεχή ενημέρωση είναι για πολλούς έντονη. Και είναι αυτή ακριβώς η ανάγκη, της ασταμάτητης πληροφόρησης που προσφέρει γόνιμο έδαφος για διασπορά ψευδών ειδήσεων. Εκούσια ή ακούσια.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας στην προσπάθεια να μειώσει τη διάδοση μύθων επικίνδυνων για όλους (υπάρχει ήδη μία περίπτωση με τραγική κατάληξη καθώς στην Ινδία άντρας που βλέποντας βίντεο στο διαδίκτυο πίστεψε ότι φέρει τον ιό, αυτοκτόνησε), δημιούργησε ειδική σελίδα, στη οποία καταρρίπτει όλα τα ψέματα που έχουν κυκλοφορήσει σχετικά με τον συγκεκριμένο ιό. Για τον ίδιο λόγο ο ΠΟΥ έφτιαξε προφίλ στο Tik Tok, το δίκτυο που χρησιμοποιούν κυρίως έφηβοι και το οποίο μέσα σε λίγες μέρες γέμισε με βίντεο με ψεύτικες ειδήσεις σχετικά με τη διάδοση του ιού και ρατσιστικά σχόλια για ανθρώπους με ασιατική καταγωγή.

Τα fake news που έχουν κυκλοφορήσει είναι εκατοντάδες με κάποια από αυτά να αναφέρουν ότι το εμβόλιο κατά του κορονοϊού είναι ήδη διαθέσιμο προς πώληση, ότι ο ιταλικός στρατός έχει βγει στους δρόμους, ότι πλήθος κόσμου στη Μαδρίτη συγκεντρώνεται έξω από σούπερ μάρκετ για να εφοδιαστεί με τα απαραίτητα. Αυτό το τελευταίο έπαιξε και από τα ελληνικά κανάλια για να αποδειχθεί στη συνέχεια ότι ήταν βίντεο από τη Γερμανία του 2011! Ένα άλλο παράδειγμα fake news είναι το ψευδές μήνυμα που έφτασε τις τελευταίες μέρες στα κινητά τηλέφωνα εκατοντάδων πολιτών και το οποίο ενημέρωνε για γενική επιστράτευση, επιβεβαιώνοντας ότι όποιο θέμα απασχολεί την επικαιρότητα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο στη φαρέτρα της παραπληροφόρησης.

Και ενώ μέχρι προσφάτως Έλληνας βουλευτής και πρόεδρος κόμματος διαφήμιζε σκεύασμα, υποστηρίζοντας ότι προστατεύει από τον κορονοϊό, για όσους από εμάς θέλουμε να προστατευθούμε και να προστατέψουμε από τις ψεύτικες ειδήσεις οι οδηγίες είναι λιτές και διαχρονικές:

  • Ελέγχουμε την πηγή της είδησης που διαβάζουμε. Αν είναι διαδικτυακό Μέσο Ενημέρωσης, επισκεπτόμαστε το site για να δούμε συνολικά τον τρόπο που καλύπτει τις ειδήσεις και τι περιεχόμενο δημοσιεύει.
  • Ελέγχουμε αν είναι ενυπόγραφο το άρθρο ή όχι. Αν έχει πηγές και ποιες είναι αυτές. Ποια είναι η ημερομηνία δημοσίευσης.
  • Ο τίτλος ενός άρθρου ή ενός βίντεο μπορεί να είναι παραπλανητικός. Διαβάζουμε ολόκληρο το κείμενο και βλέπουμε μέχρι τέλους το βίντεο πριν αποφασίσουμε να το μοιραστούμε. Το ίδιο ισχύει και με τις φωτογραφίες.
  • Σκεφτόμαστε κατά πόσο τα προσωπικά μας πιστεύω, επηρεάζουν την κρίση μας πριν αναπαράγουμε μια είδηση από τα κοινωνικά μας δίκτυα.
  • Ρωτάμε τους ειδικούς και δεν ανακυκλώνουμε ειδήσεις που δεν είναι επιβεβαιωμένες, που απλά έχουμε δει στα social media ή που έχουμε ακούσει από κάποια φίλη/φίλο.

Οι οδηγίες είναι απλές, τόσο απλές όσο το «μείνετε στα σπίτια σας». Και αποτελεσματικές μιας και μάς προστατεύουν από το να γίνουμε ο επόμενος κρίκος στην αλυσίδα μετάδοσης είτε ψεύτικων ειδήσεων είτε του κορονοϊού.