Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή (όχι του κόσμου, αλλά από τη στιγμή που η Σενεγάλη μπήκε στη ζωή μου). Ήταν τέσσερις μήνες πριν δημιουργηθεί μια ανάγκη την οποία μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν ήξερα ότι θα αποκτούσα, να κρύβομαι στη Σενεγάλη. Τότε ήταν που αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε ένα βίντεο εικονικής πραγματικότητας για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Και ο λόγος; Θέλαμε ως ActionAid να δημιουργήσουμε ένα βιωματικό βίντεο ώστε να φέρουμε τους θεατές πιο κοντά στους ανθρώπους στη Σενεγάλη, να πούμε σε όλους ότι η κλιματική κρίση είναι μια κοινωνική κρίση και επηρεάζει τους ανθρώπους σήμερα. Ούτε αύριο, ούτε στο μέλλον.
Οι ιδιαιτερότητες ενός τέτοιου γυρίσματος πολλές
Έτσι, φτάνουμε και στον λόγο που αναγκάστηκα να κρύβομαι, μιας και όλα τα γυρίσματα γίνονταν με μια κάμερα που τραβούσε σε 360 μοίρες δηλαδή τα πάντα γύρω της. Πώς θα μπορούσα να ακούω τι λένε οι άνθρωποι στις συνεντεύξεις χωρίς να είμαι κάπου κοντά; Μόνο αν κρυβόμουν.
Το βάπτισμα του πυρός
Πίσω από την πιρόγα: Φτάνοντας στην κωμόπολη Μπάρνι ανατολικά του Ντακάρ, είδα μια ατελείωτη χρυσαφένια αμμουδιά. Από τη μία πλευρά. Από την άλλη το τοπίο δεν ήταν το ίδιο, αλλά είχε κατεστραμμένα σπίτια και σκουπίδια χρησιμοποιημένα ως ανάχωμα ανάμεσα στη θάλασσα και τα σπίτια, αποτέλεσμα των περιβαλλοντικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει η περιοχή. Σημαντικό πρόβλημα είναι και η έλλειψη ψαριών, που αναγκάζει τους ψαράδες να μεταναστεύσουν, με το κράτος να αδιαφορεί παρά τις εκκλήσεις των κατοίκων για στήριξη.
Εκεί κρυμμένη πίσω από την πιρόγα, σκέφτηκα για πρώτη φορά πώς είναι να ζεις σε ένα μισογκρεμισμένο σπίτι χωρίς νερό και ηλεκτρισμό.
Πίσω από το δέντρο: Άκουσα τον Bakary Sarr, συντονιστή του εμπορίου αλιείας της κοινότητας Foundiougne να διηγείται την ιστορία του για τις δύο φορές που προσπάθησε να μεταναστεύσει στην Ευρώπη, για τους φίλους που έχει χάσει στη Μεσόγειο και να λέει πως απέναντι στην κλιματική αλλαγή είμαστε όλοι θύματα.
Πίσω από το τραπέζι: Κάθομαι στο πάτωμα πίσω από το τραπέζι, έχοντας δώσει στον διερμηνέα τις ερωτήσεις και περιμένω την αγγλική μετάφραση μιας και στο νησί Dionewar μιλάνε μια από τις πολλές διαλέκτους της χώρας.
Αυτό που δεν περίμενα είναι η Fatou Sar, μια ακτιβίστρια ετών 70, μια γυναίκα η οποία έφτασε μέχρι και τον Πρόεδρο της χώρας για να ζητήσει στήριξη για το νησί της και τους συνανθρώπους της. Το Dionewar είναι ένα από τα δεκάδες νησιά στο Δέλτα του ποταμού Σινέ Σαλούμ που απειλείται με αφανισμό λόγω της ανόδου της στάθμης της θάλασσας. «Όλη μας η ζωή στηρίζεται στη θάλασσα, αλλά αυτά που μας προσφέρει ολοένα και λιγοστεύουν. Αποφασίσαμε να κάνουμε κάτι για αυτό, στήσαμε ένα συνεταιρισμό και δημιουργήσαμε ένα αυτοσχέδιο φράγμα».
Αυτοσχέδιο φράγμα, μια διαγραφή από το πλάνο: Σε μία τεράστια έκταση, όπου το έδαφος έχει πλέον καταστραφεί καθώς η θάλασσα βγαίνει προς τα έξω όλο και περισσότερο και το νερό είναι μολυσμένο από τα σκουπίδια, οι νέοι του νησιού μού έδειξαν το φράγμα που δημιούργησαν για να αποτρέψουν τη θάλασσα από το να καταστρέψει τα σπίτια τους. Πού κρύβομαι; Πουθενά.
Πίσω από το τιμόνι της βάρκας: Κάθομαι και ακούω τον Μούσα, συντονιστή της ομάδας νέων στην ActionAid Σενεγάλης να με ρωτάει «Νίκη, θα κάνουμε το γύρισμα μέσα στη βάρκα ή θα περπατήσουμε στο νερό;». Το νερό, λοιπόν, ήταν ένα ρηχό σημείο στον ποταμό Σινέ Σαλούμ, δίπλα σε ένα μαγκρόβιο δάσος. Τα μαγκρόβια είναι ευαίσθητα οικοσυστήματα που ευδοκιμούν στις ακτές τροπικών εδαφών όπου υπάρχει ανάμειξη θαλασσινού με γλυκό νερό και αυτή τη στιγμή απειλούνται λόγω της περιβαλλοντικής υποβάθμισης και της ανόδου της στάθμης της θάλασσας.
Αφού απάντησα στον Μούσα ότι κανείς δεν θα περπατούσε στο νερό εκείνη τη μέρα, κρύφτηκα μαζί με τον σκηνοθέτη πίσω από τιμόνι και τον άκουσα να μιλάει με το πάθος ενός νέου ανθρώπου που αγωνίζεται για την κλιματική δικαιοσύνη στην περιοχή.
«Θέλουμε να ενημερώσουμε τους νέους για να καταλάβουν τι είναι η κλιματική αλλαγή και ποιες οι προκλήσεις της. Πρέπει να δούμε τι μπορούμε να κάνουμε σε τοπικό επίπεδο. Αυτό είναι το πρώτο βήμα για να πετύχουμε, να ευαισθητοποιήσουμε την τοπική κοινότητα και να αναπτύξουμε δράσεις.»
Ας μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας
Φεύγοντας από τη Σενεγάλη, κρύφτηκα ακόμα μία φορά όχι πίσω από κάποιο δέντρο αλλά από τον εαυτό μου αυτή τη φορά. Αυτό που εμείς στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή αναγνωρίζουμε ως μια αλλαγή στις εποχές που δεν είναι πλέον τόσο ξεκάθαρες μεταξύ τους και λέμε μεταξύ μας -μα ναι υπάρχει κλιματική αλλαγή δεν το βλέπεις είναι τέλη Μαρτίου και χιονίζει- για τους ανθρώπους στη Σενεγάλη και σε πολλές ευάλωτες χώρες είναι πραγματικότητα αφού η ζωή τους απειλείται από την κλιματική αλλαγή, σήμερα.
Δεν θέλω να κρύβομαι. Για αυτό πήγα στη Σενεγάλη, είδα, γύρισα και τώρα διεκδικώ κλιματική δικαιοσύνη για όλες και όλους.