Να αλλάξουμε το σύστημα, όχι το κλίμα!

Δήμητρα Σπαθαρίδου
Public Engagement Manager

Προς στιγμήν, φέτος το καλοκαίρι φάνηκε ότι η παγκόσμια κοινή γνώμη έστρεψε την προσοχή της στην ωμή πραγματικότητα της κλιματικής κρίσης. Από τις πλημμύρες στη Χαλκιδική έως τους καύσωνες στη Δυτική Ευρώπη και από τους τυφώνες στη Βόρεια Αμερική έως τις πυρκαγιές στον Αμαζόνιο και τη Σιβηρία, οι ψίθυροι του παρελθόντος έχουν γίνει ηχηρές φωνές του παρόντος και εφιαλτικά σενάρια ενός αβέβαιου μέλλοντος.

Ωστόσο, όταν συζητάμε για αυτό το μέλλον στην καθημερινότητά μας, σπανίζουν οι αναφορές στην κλιματική αλλαγή, παρόλο που οδηγούμε με βεβαιότητα τον πλανήτη προς συνθήκες αντίξοες για τη διατήρηση της ζωής της πλειονότητας των έμβιων όντων, συμπεριλαμβανομένου και του είδους μας. Άλλες φορές, οι συζητήσεις μας περιορίζονται είτε στη καταστροφολογία είτε στην αγωνία για κάτι που φαντάζει πως τώρα αφορά μόνο το Μπαγκλαντές και το Τουβαλού.

Η συμμετοχή όλων μας στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής είναι πολύ σημαντική όχι μόνο αποφεύγοντας την κατανάλωση προϊόντων μίας χρήσης, αλλά κυρίως απαιτώντας οικονομίες και κοινωνίες μηδενικών ρύπων. Ένας τέτοιος ριζικός μετασχηματισμός της κοινωνίας μας θα πρέπει να βασίζεται σε μορφές κατανάλωσης και παραγωγής που συμβαδίζουν με τα όρια των φυσικών πόρων του πλανήτη μας. Μπορεί κάποια τέτοια όρια να φαντάζουν περιοριστικά ή επιθετικά στον τωρινό τρόπο ζωής. Ωστόσο, έχουμε να κερδίσουμε πολλά: ανθρώπινες πόλεις, καθαρός αέρας, βιώσιμη γεωργία και κατ'επέκταση υγιεινή και ασφαλή τροφή. Αλλά για να γίνει αυτό θα πρέπει να συγκρουστούμε με το εθιστικό καταναλωτικό πρότυπο της υπεραφθονίας.  

Η «λύση» στην κλιματική κρίση

Η μεγάλη πρόκληση της κλιματικής αλλαγής δεν οφείλεται μόνο στο απρόβλεπτο του κινδύνου που θα ζήσουμε, καθώς είναι η πρώτη φορά στην ιστορία που ο άνθρωπος επηρεάζει το κλίμα και οι συνέπειες είναι αβέβαιες και ριψοκίνδυνες. Οφείλεται κυρίως, στο γεγονός πως η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής δεν είναι ένα διακριτό πρόβλημα που πρέπει να επιλυθεί, αλλά μια κατάσταση κατά την οποία οι άνθρωποι θα πρέπει να προχωρήσουμε σε καίριες επιλογές σχετικά με τον τρόπο οργάνωσης της κοινωνίας και της οικονομίας μας.

Η χρήση των ορυκτών καυσίμων σχετίζεται άμεσα με τον υπάρχοντα τρόπο οργάνωσης της οικονομίας. Η γενναία μείωση της χρήσης τους ή η πλήρης απεξάρτηση απαιτεί σοβαρούς μετασχηματισμούς της οικονομίας καθώς και πολίτες που το απαιτούν και πολιτικούς που θα το τολμήσουν. Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να αντιμετωπίσουν όλα τα ζητήματα σε σχέση με τη δίκαιη κατανομή του πλούτου, την ενέργεια, την τεχνολογία, τις υποδομές, την αστική αναδιοργάνωση, την αγροτική μεταρρύθμιση και τις χρήσεις γης, όπως επίσης και τον ρόλο των πολιτών στα κοινά.

Και όχι μόνο αυτό, αλλά αυτός ο ολοκληρωτικός μετασχηματισμός θα πρέπει να γίνει ταυτόχρονα σε όλες τις χώρες παγκόσμια. Τι και αν μετατρέψουμε την Αθήνα σε όαση μηδενικών ρύπων και αφήσουμε στην Πτολεμαΐδα τη βρώμικη δουλειά ή δημιουργήσουμε ένα ιδεατό και οικολογικό ευρωπαϊκό τρόπο ζωής αλλά οι αναπτυσσόμενες χώρες, που συνέβαλαν ελάχιστα στο πρόβλημα της παγκόσμιας υπερθέρμανσης, συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν τις χειρότερες συνέπειές της; Ευτυχώς, η αρχή της "κοινής αλλά διαφοροποιημένης ευθύνης" που εισάγει την αναγκαιότητα δικαιοσύνης στα θέματα μετριασμού της κλιματικής αλλαγής και προσαρμογής σε αυτήν είναι καθολικά αποδεκτή από όλες τις χώρες που συμμετέχουν στη Σύμβαση-Πλαίσιο του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή (UNFCCC). Η έννοια της κλιματικής δικαιοσύνης δεν εστιάζει μόνο στις υποχρεώσεις των ανεπτυγμένων χωρών για να μειώσουν τις εκπομπές αερίων τους αλλά στοχεύει και στην παράλληλη εξάλειψη της φτώχειας και τη βιώσιμη ανάπτυξη με σεβασμό στα όρια του περιβάλλοντος.

Όλοι μαζί

Και αν όλο αυτό φαντάζει πέρα από εμάς ή πάνω από τις δυνατότητες μας ως άτομο, η ελπίδα είναι πως δεν είμαστε μόνοι. Χιλιάδες νέοι και νέες σε όλον τον κόσμο μαζί με κοινότητες που πλήττονται ήδη από το κλιματικό χάος συμμετέχουν σε ένα παγκόσμιο κίνημα, που θέτει ταυτόχρονα την προστασία των ανθρώπων και του περιβάλλοντος, αγωνίζεται να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ των φτωχών και των πλούσιων όλων των κοινοτήτων και βάζει στο κέντρο τους καθημερινούς ανθρώπους ως υπεύθυνους πολίτες. Αυτό τον Σεπτέμβριο μάλιστα, έχει οριστεί και μία κοινή Παγκόσμια εβδομάδα δράσης για το κλίμα: στις 20-27 Σεπτεμβρίου βγαίνουμε στο δρόμο, απεργούμε και διεκδικούμε με όποιον τρόπο μπορεί ο καθένας την προστασία της ζωής. Όλοι μαζί έχουμε τώρα τη μοναδική ευκαιρία να αλλάξουμε το σύστημα που δεν εξυπηρετήσει την πλειονότητα των ανθρώπων στον πλανήτη. Ας μην τη χάσουμε!