Mετανάστευση στην Ελλάδα: Mύθοι και πραγματικότητα

Ασπασία Κάκαρη - Επικεφαλής τμήματος Επικοινωνίας, Συνηγορίας & Εκστρατειών

Πόσοι από μας γνωρίζουν πόσοι είναι τελικά οι πρόσφυγες κι οι μετανάστες που ζουν αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα; Ένα, δύο, τρία εκατομμύρια; Η εντύπωση των περισσότερων είναι ότι στη χώρα μας ζουν εκατομμύρια μετανάστες. Η πραγματικότητα, όμως, είναι πολύ διαφορετική. Αν συγκρίνουμε, για παράδειγμα τον αριθμό των ξένων που ζουν στην Ελλάδα με τον αριθμό των Ελλήνων που μετανάστευσαν στο εξωτερικό τα χρόνια της κρίσης, θα δούμε ότι δεν διαφέρουν πολύ μεταξύ τους. Ωστόσο, ενώ όλοι μας έχουμε και από κάποιο γνωστό που δουλεύει στο εξωτερικό, όποιον και να ρωτήσεις, θα σου πει ότι είναι μόνο μερικές δεκάδες χιλιάδες οι Έλληνες που αναγκάστηκαν να φύγουν από τη χώρα λόγω της κρίσης. «Το πολύ να φτάνουν τις 50.000, άντε τις 100.000 χιλιάδες».

Ας δούμε όμως τι λένε τα στατιστικά στοιχεία. Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, τα τελευταία 7 χρόνια μετανάστευσαν για να αναζητήσουν εργασία περισσότεροι από 700.000 Έλληνες. Δηλαδή, μόνο τα χρόνια της κρίσης, περίπου το 6,5% των Ελλήνων αναζήτησε μια καλύτερη τύχη στο εξωτερικό. Ποσοστό που δεν διαφέρει πολύ από το 8% των ξένων που βρίσκεται αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα σύμφωνα με έρευνα της εταιρείας Ipsos για τις αντιλήψεις και τα στερεότυπα των πολιτών της Ε.Ε. σχετικά με τη μετανάστευση. Αυτή είναι η πραγματικότητα των αριθμών. Όμως, σύμφωνα με την ίδια έρευνα, οι Έλληνες θεωρούν ότι το ποσοστό των πολιτών ξένων χωρών που ζει στην Ελλάδα αγγίζει το 35%. Δηλαδή υπάρχει μια απόκλιση μεταξύ εκτίμησης και πραγματικού αριθμού της τάξεως του 27%. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με την αντίληψη των Ελλήνων για την παρουσία μουσουλμάνων στη χώρα. Τα πραγματικά στοιχεία θέλουν τους Μουσουλμάνους να μην ξεπερνούν το 6% του πληθυσμού, ενώ ο μέσος όρος των Ελλήνων θεωρεί ότι το ποσοστό φτάνει το 21%. Δηλαδή, η πλειοψηφία πιστεύει ότι ο 1 στους 5 που ζουν ανάμεσά μας είναι μουσουλμάνος.

Πώς είναι δυνατό να πέφτουμε τόσο έξω στις εκτιμήσεις μας; Η πληροφορία υπάρχει εκεί έξω και στις μέρες μας είναι ελάχιστοι όσοι έχουν τη δικαιολογία ότι δεν έχουν πρόσβαση. Είμαστε θύματα παραπληροφόρησης; Σύμφωνα με την έρευνα της Ipsos που πραγματοποιήθηκε το καλοκαίρι του 2019 στην Ελλάδα, την Ιταλία, την Αυστρία και την Ουγγαρία, οι Έλληνες θεωρούν ότι η έκθεσή τους σε ψευδείς ειδήσεις είναι αρκετά υψηλή (61%) τόσο γενικά, όσο και αναφορικά με τις ειδήσεις που αφορούν μετανάστες. Γι’ αυτό και δεν εμπιστεύονται πια τα παραδοσιακά ΜΜΕ για την πληροφόρησή τους. Μόνο το 13% των Ελλήνων, λιγότεροι  από τους υπόλοιπους Ευρωπαίους που συμμετείχαν στην έρευνα, εμπιστεύονται την αξιοπιστία και την ακρίβεια των ειδήσεων στα ΜΜΕ. Είναι όμως τα ΜΜΕ τα μόνα που ευθύνονται για αυτή τη δραματική αντίληψη της κατάστασης;

Ο γιατρός Hans Rosling στο βιβλίο του “Factfulness” αναλύει γιατί συνηθίζουμε να βλέπουμε την κατάσταση στον κόσμο περισσότερο τραγική απ’ όσο είναι στην πραγματικότητα και δίνει μια εξήγηση για την υπερ-δραματοποίηση στην οποία καταφεύγει συχνά ο ανθρώπινος εγκέφαλος. Σύμφωνα με τον συγγραφέα, ο εγκέφαλος μας, προϊόν εκατομμυρίων ετών εξέλιξης, έχει μάθει να καταλήγει σε γρήγορα συμπεράσματα, χωρίς πολλή σκέψη, για να αποφεύγει τους κινδύνους. Μ’ αυτό το ένστικτο οι πρόγονοι μας κατάφεραν να επιβιώσουν. Κι αυτό το ένστικτο τρέφουμε με τις δραματικές ιστορίες που αποτελούσαν τη μόνη πηγή ειδήσεων και χρήσιμων πληροφοριών για εκατομμύρια χρόνια.

Δεν είναι τυχαίο λοιπόν το γεγονός ότι οι Έλληνες που θεωρούν πως στη χώρα μας ζουν 3,7 εκατομμύρια ξένοι, πιστεύουν ότι η μετανάστευση ανήκει στις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χώρα αυτή τη στιγμή. Την αξιολογούν δε ως περισσότερο σημαντική από το δημόσιο χρέος, την αύξηση του κόστους ζωής, την υγειονομική περίθαλψη, κ.α. Μάλιστα το 64% των Ελλήνων, σύμφωνα πάντα με την έρευνα της Ipsos, θεωρεί ότι η μετανάστευση έχει αρνητικό αντίκτυπο στη χώρα. Και οι Έλληνες είναι πιο επικριτικοί από τους Αυστριακούς, τους Ούγγρους και τους Ιταλούς.

Ωστόσο, όπως αναφέρει και ο Rosling, σήμερα έχουμε τη δυνατότητα να καταφεύγουμε σε δεδομένα. Αρκεί λοιπόν να προσαρμοστούμε στη νέα πραγματικότητα μαθαίνοντας να λειτουργούμε διαφορετικά. Αν δεν συνηθίσουμε να βγάζουμε συμπεράσματα μόνο με βάση τα πραγματικά δεδομένα, οι απόψεις μας θα συνεχίσουν να είναι εκτός πραγματικότητας. 

Η έρευνα της Ipsos για τις αντιλήψεις και τα στερεότυπα των πολιτών της Ε.Ε. σχετικά με τη μετανάστευση πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος «CIAK Μigraction» που υλοποιείται από την ActionAid με τη συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

** Tην Τρίτη 15 Οκτωβρίου η ActionAid διοργανώνει εκδήλωση με τίτλο "Αντιλήψεις για τη μετανάστευση - 4 διάλογοι για εμάς και τους άλλους" στο Πνευματικό Κέντρο Αθηνών στις 18.30. Μάθε περισσότερα εδώ