«Οι εργάτριες έρχονται εδώ για να μοιραστούν ιστορίες που δεν μπορούν να μοιραστούν πουθενά αλλού», μας λέει η Nasima, υπεύθυνη του Kalyanpur Cafe στη Ντάκα, που στηρίζει τους εργάτες στα εργοστάσια ενδυμάτων, κυρίως γυναίκες, να ενημερωθούν για το εργατικό δίκαιο και τα δικαιώματά τους. Πρόκειται για καφέ αλλιώτικα από τα άλλα, όπου οι θαμώνες έρχονται για να ζητήσουν συμβουλές και πληροφορίες και να λάβουν στήριξη για διάφορα θέματα, όπως οι πολύ χαμηλές αμοιβές, οι άδικες απολύσεις και η σεξουαλική παρενόχληση. Η ActionAid Μπανγκλαντές στηρίζει 25 τέτοια καφέ στη χώρα.
«Επειδή είμαι διαζευγμένη, ο προϊστάμενός μου πίστευε ότι ήμουν απροστάτευτη κι εκτεθειμένη και συνήθιζε να με αγγίζει στη δουλειά», αποκαλύπτει η 26χρονη Nurjan. Δουλεύει 10 χρόνια στη βιομηχανία ρούχων, μια βιομηχανία «που είναι γεμάτη ανισότητες που σχετίζονται με τις σχέσεις εξουσίας και όπου 8 στις 10 εργάτριες έχουν βιώσει ή έχουν υπάρξει μάρτυρες περιστατικών σεξουαλικής παρενόχλησης και βίας», όπως μας λέει η ίδια. Οι συνθήκες δουλειάς, ιδιαίτερα σκληρές: 12-14 ώρες δουλειά την ημέρα, λεκτική βία σε μόνιμη βάση - «αν κάνουμε ένα λάθος, ο προϊστάμενος μας συγκρίνει με ιερόδουλες, είμαστε εργάτριες που δουλεύουμε σκληρά, δεν πρέπει να μας αντιμετωπίζουν έτσι», ενώ παρόλο που η πλειοψηφία είναι γυναίκες, δεν έχουν ξεχωριστές τουαλέτες, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζουν μόνιμη παρενόχληση. Το Καφέ τής έδωσε ψυχική δύναμη και την ενημέρωσε για τους νόμους στα εργασιακά και τα δικαιώματα των γυναικών: «Μπορεί να μην έχω πτυχία, αλλά πλέον έχω μάθει μόνη μου πολλά πράγματα». Μοιράστηκε τις εμπειρίες της για τη σεξουαλική παρενόχληση με τις υπόλοιπες εργάτριες και τις παρακινεί να μιλάνε ανοιχτά αν αντιμετωπίζουν παρόμοια περιστατικά. Παρά τις αντιξοότητες και τη δυσμενή αντιμετώπιση, η Nurjan δηλώνει σήμερα υπερήφανη που είναι μέρος της βιομηχανίας ενδυμάτων: «Πιστεύω ότι το να φτιάχνεις ρούχα είναι μια τέχνη. Χάρη σε αυτήν τη βιομηχανία, μια γυναίκα σαν εμένα μπορεί κι επιβιώνει και είναι οικονομικά ανεξάρτητη».
«Θα ήθελα να τους πω ότι το φόρεμα που φορούν για να είναι όμορφες είναι φτιαγμένο από τα δάκρυα και τον ιδρώτα μας», σοκάρει με τα λόγια της η 38χρονη Salma, που εργάζεται 15 χρόνια στη βιομηχανία ενδυμάτων κι έχει όνειρο να καταφέρει να αγοράσει ένα κομμάτι γης και να φύγει από την παραγκούπολη όπου ζει με τον άντρα και τα δυο της παιδιά. «Θέλω τα παιδιά μου να σπουδάσουν και να κάνουν κάτι καλύτερο, δεν θέλω να δουλέψουν στα εργοστάσια όπως εγώ». Παρόλο που υπάρχει κάποια βελτίωση στις συνθήκες δουλειάς, η λεκτική βία παραμένει έντονη και οι γυναίκες δεν τολμούν να αναφέρουν τα περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης. «Υπολογίζεται ότι το 30% των γυναικών αντιμετωπίζει κάποια μορφή βίας και καμία δεν μπορεί να μιλήσει, ενώ πολλές δεν μπορούν καν να καταλάβουν ότι είναι θύματα. Αν μια γυναίκα μείνει έγκυος, εξαναγκάζεται να παραιτηθεί και οι προϊστάμενοι ασκούν εκφοβισμό στις γυναίκες για την εγκυμοσύνη, ενώ αν κάνουμε κάποιο λάθος, μας κάνουν προσβλητικά σχόλια για την εμφάνισή μας». Η Salma έχει αντιμετωπίσει τρομακτικά περιστατικά κακοποίησης και μια απόπειρα βιασμού, αλλά δεν μπορούσε να τα μοιραστεί ούτε με την οικογένειά της, αφού φοβόταν ότι δεν θα την άφηναν να ξαναπάει στη δουλειά. Επιπλέον, οι εργάτριες συνήθως δέχονται πίεση από τη διοίκηση να παραιτηθούν, σε περίπτωση που αναφέρουν περιστατικά παρενόχλησης. Δεν γνώριζε για τα δικαιώματά της μέχρι που συμμετείχε στις συναντήσεις του Καφέ, όπου έμαθε για τους νόμους για τις παροχές, όπως οι άδειες μητρότητας και τα δικαιώματα, όπως το δικαίωμα να δουλεύεις σε ένα ασφαλές περιβάλλον με πρόσβαση σε καθαρό πόσιμο νερό. «Θα διαμαρτυρηθώ τώρα αν συμβεί κάτι, θα ενημερώσω τη διοίκηση και αν δεν δικαιωθώ, θα κάνω καταγγελία στην αστυνομία».
«Συνήθως τους προτείνω να ενωθούν σε μια ομάδα και να ενημερώνουν συλλογικά τη διοίκηση για παρατυπίες. Οι περισσότερες δεν είναι πρόθυμες να το κάνουν, γιατί πιστεύουν ότι δεν θα δικαιωθούν», συμπληρώνει η Nasima. Πιστεύει ότι παρόλο που πολλά περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης δεν αναφέρονται, τα κρούσματα έχουν κάπως περιοριστεί, επειδή οι εργάτριες είναι πιο ενήμερες πλέον για τα δικαιώματά τους. Ωστόσο, υπάρχουν ακόμα πολλές παραβιάσεις και μεγάλη ανάγκη για στήριξη και διεκδίκηση, με τους μισθούς και τις συνθήκες εργασίας να αποτελούν από τις μεγαλύτερες προκλήσεις. «Ακόμα και μετά από τόσο σκληρή δουλειά, πρέπει να παλεύουν για να τα βγάλουν πέρα με τις οικογένειές τους. Το να αποταμιεύουν για το μέλλον και να προσφέρουν μια καλή και αξιοπρεπή ζωή στα παιδιά τους φαντάζει πολύ μακρινό όνειρο για εκείνες».
Στα καφέ οι άνθρωποι μαζεύονται να πουν τα νέα τους, να πιούν έναν καφέ και να ξυπνήσουν, παίρνοντας ενέργεια για το υπόλοιπο της μέρας τους. Στα Καφέ των Εργατριών του Μπανγκλαντές οι γυναίκες συναντιούνται για να ανταλλάξουν τις σκληρές εμπειρίες τους, αφυπνίζονται ώστε να μπορούν να διεκδικούν τα όνειρά τους, παίρνουν δύναμη για το υπόλοιπο της ζωής τους…
Στο πλαίσιο της στήριξης των γυναικών όπως η Nurjan ή η Salma στον αγώνα τους για μια πιο δίκαιη ζωή, η ActionAid κινητοποίησε 30.000 πολίτες σε όλο τον κόσμο, οι οποίοι υπέγραψαν την έκκληση κατά της βίας και παρενόχλησης στην εργασία. Αποτέλεσμα των μακροχρόνιων πιέσεων της ActionAid και πολλών άλλων οργανώσεων ήταν η επικύρωση της πρώτης διεθνούς σύμβασης κατά της βίας και παρενόχλησης στην εργασία κατά τη συνάντηση της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας του ΟΗΕ στη Γενεύη στις 21 Ιουνίου 2019.
Φωτογραφίες: Fabeha Monir/ActionAid