Εκπαίδευση, σχολική εγκατάλειψη και COVID: ένα εμβόλιο δεν είναι αρκετό!

Η νέα σχολική χρονιά μόλις ξεκίνησε στη χώρα μας και, μέσα στην αναστάτωση που δημιουργούν οι νέες συνθήκες του COVID, ευελπιστούμε να λήξουν όλα σύντομα και να επανέλθουμε στη ζωή, όπως την αφήσαμε. Η ζωή αυτή, όμως, είναι για μεγάλη μερίδα του κόσμου πολύ πιο μακριά από το τελευταίο κρούσμα του κορωνοϊού, ίσως και να έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί. Τα στοιχεία που παραθέτουν οι διάφοροι οργανισμοί συγκλίνουν στο ότι οι επιπτώσεις της πανδημίας θα έχουν πολύ μεγάλο εύρος και διάρκεια και θα χρειαστούν ριζικές αλλαγές σε πολιτικές και δράσεις σε όλους τους τομείς. Τι σχέση μπορεί να έχει, λοιπόν, η πανδημία του κορωνοϊού με την ισότητα στην εκπαίδευση ή ακόμα και με τις εγκυμοσύνες στην εφηβική ηλικία;

Τον περασμένο Μάρτιο 1,5 δις παιδιά σταμάτησαν να πηγαίνουν σχολείο εξαιτίας των μέτρων για την προστασία από τον κορωνοϊό. Όσα είχαν τη δυνατότητα συνέχισαν την εκπαίδευσή τους εξ αποστάσεως, τα περισσότερα όμως έμειναν εκτός εκπαίδευσης. Καθώς σε πολλές χώρες ξανανοίγουν σιγά-σιγά τα σχολεία, περιμένει κανείς ότι οι περισσότεροι μαθητές θα επιστρέψουν στα θρανία τους. Τα πράγματα όμως είναι διαφορετικά. Η ActionAid πραγματοποίησε έρευνα για τις επιπτώσεις του COVID στην εκπαίδευση σε 14 χώρες δράσης της, απευθυνόμενη σε 130 δασκάλους από 82 σχολεία. Η έρευνα αποτυπώνει τη μεγάλη αγωνία των εκπαιδευτικών για το μέλλον των παιδιών και την διαπίστωση ότι η πανδημία του κορωνοϊού έχει οξύνει τις ανισότητες στην εκπαίδευση. Τα παιδιά που ανήκουν σε ευάλωτες οικονομικά οικογένειες κινδυνεύουν πολύ περισσότερο να μείνουν εκτός εκπαίδευσης για πολύ καιρό. Τα κορίτσια βιώνουν ήδη τις συνέπειες αυτού του αποκλεισμού.

Γονείς που έχουν χάσει το εισόδημά τους δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν στα σχολικά έξοδα των παιδιών τους. Η πρώτη επιλογή σε αυτήν την περίπτωση είναι να σταματήσουντα κορίτσια τους από το σχολείο. Το επόμενο βήμα είναι να τα παντρέψουν, ώστε να μειώσουν τα άτομα που πρέπει να συντηρούν στο σπίτι. Χαρακτηριστικό είναι ότι οι παιδικοί γάμοι αυξήθηκαν αισθητά την περίοδο της καραντίνας, αλλά και οι εγκυμοσύνες στην εφηβική ηλικία, στερώντας από ακόμα περισσότερα κορίτσια την ευκαιρία να μορφωθούν.

Με τα σχολεία κλειστά, τα κορίτσια είναι πιο ευάλωτα στη σεξουαλική παρενόχληση, αφού δεν περνούν τον χρόνο τους στο ασφαλές σχολικό περιβάλλον. Επιπλέον, στα σχολεία υπάρχουν διάφορες ομάδες στήριξης όπου μπορούν να απευθύνονται, ενώ με το κλείσιμο και τους περιορισμούς στις μετακινήσεις έμειναν χωρίς καμία στήριξη. Οι αυξημένες υποχρεώσεις μέσα στο σπίτι είναι επίσης κοριτσίστικη υπόθεση. Τα κορίτσια έχουν εξ ολοκλήρου τη μέριμνα του σπιτιού και των ατόμων που χρειάζονται φροντίδα. Η 17χρονη Rigines από το Μαλάουι φοβάται ότι το όνειρό της να γίνει δασκάλα δεν θα μπορέσει να πραγματοποιηθεί: «Είμαι το μεγαλύτερο κορίτσι στην οικογένεια και είμαι υπεύθυνη για όλες τις δουλειές του σπιτιού και να φέρνω ξύλα για το μαγείρεμα. Στην καραντίνα δεν μπορούσα να παρακολουθήσω τα μαθήματα μέσω ραδιοφώνου ούτε είχα καθόλου χρόνο να διαβάσω. Φοβάμαι μήπως με παντρέψουν κι εμένα, όπως τις φίλες μου».

Με τις ευάλωτες οικογένειες να έχουν αυξημένες ανάγκες για εισόδημα, ηπαιδική εργασίαέχει σημειώσει σημαντική αύξηση τόσο στα αγόρια, όσο και στα κορίτσια. «Με έπιασε απελπισία, όταν είδα ότι οι περισσότεροι μαθητές μας δεν επέστρεψαν στο σχολείο να συνεχίσουν την εκπαίδευσή τους και να επενδύσουν στο μέλλον το δικό τους και της κοινότητας», δήλωσε ο Husein Goohe, δάσκαλος από τη Σομαλία, όταν μόλις 13 από τους 119 μαθητές του επανήλθαν στην τάξη – όλοι αγόρια. Από τις 50 μαθήτριές του δεν κατάφερε καμία να συνεχίσει, καθώς οι γονείς τους, πιεσμένοι από τη δύσκολη οικονομική κατάσταση, είχαν αναγκαστεί να τις σταματήσουν από το σχολείο και τις περισσότερες τις είχαν παντρέψει. Αναμφίβολα, λοιπόν, τα κορίτσια είναι εκείνα που υφίστανται το μεγαλύτερο πλήγμα στην εκπαίδευσή τους, λόγω του κορωνοϊού.

Έτσι, η εκπαίδευση, που λειτουργεί ως βασικό όχημα για την άρση των ανισοτήτων και για την παροχή ίσων ευκαιριών προς όλους, κινδυνεύει να μετατραπεί σε φορέα ενίσχυσής  τους, αφού οι ευάλωτες ομάδες αποκλείονται. Η UNESCO προβλέπει ότι του χρόνου θα επενδυθούν στην εκπαίδευση τουλάχιστον 210 δισ. δολάρια λιγότερα, εξαιτίας της οικονομικής κρίσης που έφερε η πανδημία. Και αυτό σε μία στιγμή που η ανάγκη για χρηματοδότηση της εκπαίδευσης είναι ακόμα μεγαλύτερη, προκειμένου να στηριχτούν οι ευάλωτες ομάδες. Οι αναπτυσσόμενες χώρες ειδικά, που δαπανούν μεγάλο μέρος του ΑΕΠ τους για την αποπληρωμή δυσβάσταχτων χρεών, θα αναγκαστούν να περικόψουν έως και 20% από τον προϋπολογισμό τους για την εκπαίδευση.

Φαίνεται ότι όποια πρόοδος είχε σημειωθεί στον χώρο της ευαισθητοποίησης για την εκπαίδευση οπισθοχωρεί με την έξαρση της πανδημίας. Η κατάσταση είναι δυσοίωνη, αλλά όχι μη αναστρέψιμη. Η ActionAid και 190 άλλες οργανώσεις από 55 χώρες ένωσαν τις φωνές τους για μία μαζική έκκληση για βιώσιμη χρηματοδότηση της εκπαίδευσης. Τα κύρια σημεία της έκκλησης αφορούν: δίκαιη φορολόγηση για εξοικονόμηση πόρων, ελάφρυνση αποπληρωμής χρέους των αναπτυσσόμενων χωρών, έμφαση στην ανάπτυξη και επένδυση στην εκπαίδευση περιορίζοντας τα μέτρα λιτότητας, προτεραιότητα στην ισότητα και τη συμπερίληψη στους χρηματοδοτικούς στόχους της εκπαίδευσης, διαφάνεια και λογοδοσία. Με δεδομένο ότι η παγκόσμια οικονομική κρίση εξαιτίας του κορωνοϊού μπορεί να φέρει στο τραπέζι περαιτέρω περικοπές στη δημόσια εκπαίδευση, είναι πολύ σημαντικό η διεθνής κοινότητα να είναι σε επαγρύπνηση, ώστε να αποτρέψει μια τέτοια κατεύθυνση.

Η συγκυρία της πανδημίας φέρνει σίγουρα μαζί της έναν γενικότερο επαναπροσδιορισμό σε όλους τους τομείς. Η επόμενη μέρα της λήξης της πανδημίας δεν θα είναι γιορτή, θα μας φέρει αντιμέτωπους με τις μακροπρόθεσμες συνέπειες. Μαζί με την κρίση, είναι ίσως η κατάλληλη στιγμή για κριτική. Είναι η στιγμή που συνειδητοποιούμε στην πράξη πόσο αλληλένδετα είναι όλα, πόσο από κοινού πρέπει να αντιμετωπίζονται τα όποια προβλήματα.

Η εκπαίδευση είναι σίγουρα ο θεσμός που απειλείται από την κρίση, γεγονός που διακυβεύει το μέλλον εκατομμυρίων παιδιών στον κόσμο, το μέλλον όλου του κόσμου τελικά. Είναι, όμως, ταυτόχρονα το θεμέλιο για τη διαμόρφωση της νέας πραγματικότητας. Είναι η θεραπεία κατά των ανισοτήτων της επόμενης μέρας.